Blog van Marion van de Sande, docent-onderzoeker Lectoraat Jeugdhulp in Transformatie,19 mei 2022.

‘Ouders en jeugdigen aan het stuur’, ‘Het gezin centraal’, ‘Regie bij het gezin’, ‘Gezin aan zet’.  Dergelijke credo’s zijn – onderbouwde en terechte - uitgangspunten van beleidsmakers in de jeugdhulp. Jeugdhulpprofessionals hebben de opdracht om de credo’s in praktijk brengen. Dat gaat niet vanzelf. Als docent in de deeltijdopleiding Sociaal Werk zie ik wat een klus het voor studenten is om met jeugdigen en ouders samen te werken. Ze ervaren ‘weerstand’ bij gezinnen tegen de hulp die zij te bieden hebben. De vraag is hoe professionals die weerstand duiden.

Misschien herinner je je het begrip weerstand nog uit de natuurkundelessen op school. Als je in een elektrisch circuit weerstand toevoegt, gaat energie verloren. Dat sluit aan bij de ervaringen van bovengenoemde jeugdprofessionals. Bij natuurkunde leerden we ook dat weerstand die optreedt als je een veer indrukt, wordt omgezet in kracht als je de veer loslaat. Stel je voor dat de weerstand van jeugdigen en ouders tegen hulp een uitdrukking is van hun “veerkracht”. Uit onderzoek onder jongeren blijkt dat formele jeugdhulp weerstand opriep als er geen recht werd gedaan aan hun behoeften om eigenwaarde en zelfsturing te behouden. Dat zet die weerstand in een heel ander daglicht. Dan drukt die weerstand juist (veer)kracht van jeugdigen en ouders uit. Die kracht is aan te boren als professionals tegemoetkomen aan hun behoeften aan eigenwaarde en zelfsturing van gezinsleden.

Een voorbeeld ter illustratie. Een moeder van een uithuisgeplaatst meisje had toestemming gekregen om haar dochter mee te nemen naar een bruiloft in de familie. Moeder en dochter keken hier allebei al weken naar uit. Moeder wilde op de bruiloft laten zien dat ze, ondanks alles wat er was gebeurd, een goede moeder was. Toen zij enkele dagen voor de feestdatum belde en aangaf dat ze samen met haar dochter nieuwe kleding wilde gaan kopen, kreeg ze daarvoor geen toestemming. Dat riep weerstand op. Ze werd zo boos dat ze schreeuwde dat ze helemaal niet meer naar de bruiloft zou gaan. Ze verbrak de telefoonverbinding; haar dochter bleef in tranen achter. Na een uurtje had een jeugdhulpprofessional haar gebeld en voorgesteld om online, samen met haar en het meisje, nieuwe kleren voor het feest te bestellen. Zo kon moeder toch zelf sturen op de aanschaf van de nieuwe kleding. De complimenten van de bruiloftsgasten over de jurk van het meisje versterkten haar gevoel van eigenwaarde. De positieve ervaring versterkte ook het onderlinge vertrouwen tussen moeder, dochter en de professional.

Weerstand is een kans! Een kans om te onderzoeken wat van belang is voor jeugdigen en ouders, waar zij eigenwaarde aan ontlenen en op willen sturen. Het investeren in die eigenwaarde en zelfsturing boort krachten aan die bijdragen aan positieve ervaringen van ouders, jeugdigen, en professionals. Die ervaringen versterken het onderlinge vertrouwen dat nodig is om samen te werken aan veranderingen in een gezin. Dat is de kracht van weerstand!