Blog van Maarten Kwakernaak, MSc – Senior onderzoeker sociaal domein bij Verwey-Jonker Instituut, Maarten evalueert vernieuwende werkwijzen, bekijkt de impact van beleidskeuzes op kwetsbare groepen en ontwikkelt onderzoeksinstrumenten voor complexe vraagstukken in het sociaal domein.

Conclusies vooraf: wachttijden en sociaal netwerk

Sommige conclusies kun je al trekken voordat je een interview hebt afgenomen, of een vragenlijst hebt gestuurd. Zo weten we dat wanneer we onderzoek doen in de jeugdhulp of de GGZ, wachttijden een problematische rol zullen spelen. En dat alle goedbedoelde pilots, vernieuwende werkwijzen, tools, instrumenten en hartverwarmende beleidsdoelstellingen hier niet tegenop kunnen boksen. 

Een ander voorbeeld is de rol van het sociaal netwerk: het verrast ons niet meer als we moeten concluderen dat het betrekken van naasten vergeten wordt in de hulp aan gezinnen. Zo hebben we inmiddels een aardige kaartenbak aan conclusies en aanbevelingen die we steeds vaker terug zien komen in ons eigen werk en dat van anderen. 

De professionele familievriend

Na het onderzoek naar de verbinding tussen Volwassenen GGZ en de jeugdhulp dat wij uitvoerden samen met het Lectoraat Jeugdhulp in Transformatie, heeft weer een ander fenomeen een plek ingenomen in de kaartenbak van verwachte conclusies en aanbevelingen. Een fenomeen dat ik maar even de professionele familievriend noem. Dat is iemand die de complexe wereld van het gezin kent en begrijpt, en tegelijkertijd goed thuis is in de complexe wereld van zorg en ondersteuning. En bovenal iemand die naast het gezin staat, daar langere tijd naast blijft staan, oprecht geeft om het gezin, en zo een vertrouwensrelatie opbouwt. 

Dat gaat verder dan cliëntondersteuning of casusregie: een professionele familievriend sluit aan bij het gezin en ondersteunt niet alleen ‘de cliënt’, maar beheert ook de verbinding tussen het bonte gezelschap van professionals in het gezin, die het overzicht ook maar moeilijk kunnen houden. 

Doen wat nodig is

De professionele familievriend zien we doorgaans ontstaan in pilots: Nederlands favoriete projectvorm, waarin we in een veilige setting doen wat we eigenlijk willen doen, maar structurele verandering nog even voor ons uit schuiven. In de pilotsetting wordt vaak ruimte gecreëerd voor ‘doen wat nodig is’. 

Professionele familievrienden ontstaan in deze vrije ruimte, omdat juist dát ‘nodig is’: iemand die niet na 10 minuten weer verder moet, overzicht heeft en regelwerk uit handen neemt. En er is in tijden van nood, ook buiten tijden van de indicatie. In meerdere gesprekken die we voerden met gezinnen, ervaarden zij zelf het hebben van zo'n professionele familievriend als meer helpend, zelfs meer helend, dan de behandeling waar ze na lang wachten toch gebruik van konden maken. 

De familievriend de kaartenbak uit

Maar een pilot is eindig, de vrije ruimte verdwijnt en daarmee wordt ook de professionele vriendschap weer verbroken. Juist bij gezinnen zonder steunend netwerk zou zo'n professionele familievriend gewoon beschikbaar moeten zijn. Want ons zorgsysteem is inmiddels zo complex geworden, dat je eigenlijk zo iemand nodig hebt om er wegwijs in te raken, zéker als je gezinssituatie al complex genoeg is. Hopelijk ontstijgt de professionele familievriend de pilotstatus en kan die uit de kaartenbak van aanbevelingen.