Blog van Suzanne Rutz en Cora Bartelink, senioronderzoekers, 19 september 2023

Veel jeugdhulporganisaties, gemeenten en onderzoeksinstituten willen cliënten laten meedenken over het beleid of de verleende hulp. Maar hoe doe je dat? En hoe krijg je een goede afspiegeling van je cliënten?

Onlangs vroeg een gemeente uit het midden van het land vrouwen, jongeren onder de 30 en praktisch opgeleiden zich aan te melden voor gesprekken over hun participatie aanpak op het gemeentehuis. Het is te prijzen dat deze gemeente geïnteresseerd is in de ervaringen van haar burgers en graag intensiever met hen wil samenwerken. Ook is het te prijzen dat de gemeente zich realiseert dat lang niet alle burgers vanzelfsprekend afkomen op hun oproep, en dat ze die groepen daarom specifiek uitnodigt. 

Denkfout

Maar deze gemeente maakt een fundamentele denkfout: ze legt haar eigen aanpak op aan deze groepen. Je mag met deze gemeente samenwerken, maar daarvoor moet je bereid zijn naar het gemeentehuis te komen voor een bijeenkomst. Niet iedereen is zo ingesteld op bijeenkomsten, niet iedereen voelt zich prettig in een officiële ruimte als het gemeentehuis. 

Als je met specifieke groepen in gesprek wilt komen, dan moet je het omdraaien en beginnen bij de leefwereld van je doelgroep. Waar komen ze? Wat is voor hen belangrijk? Wat zou hen motiveren met je in gesprek te gaan, wat levert het hen op?

Nu is dit een voorbeeld van een gemeente, maar ook bij jeugdhulporganisaties en in het onderzoek naar de jeugdhulp komt deze denkfout voor. Zo zijn jeugdhulporganisaties vaak al blij als ze enkele jongeren kunnen motiveren deel te nemen aan een wettelijk vereiste cliëntenraad, zonder te bedenken hoe ze onderwerpen met hen zo kunnen bespreken dat ze de adviezen van hun cliënten ter harte kunnen nemen. En nog steeds baseren onderzoekers de onderzoeksopzet vaak vooral op methodologische overwegingen, zonder zich af te vragen of dat haalbaar is voor de doelgroep. 

Inspiratie

Onlangs kwamen we met de onderzoekers die betrokken zijn bij het Kennisnetwerk Jeugd Haaglanden bij elkaar om uit te wisselen over hoe je cliëntervaringen op een zinvolle manier kunt betrekken in het onderzoek.

Een mooi voorbeeld van Jeugdbescherming west inspireerde ons. Dit onderzoek werd uitgevoerd door een onderzoeker samen met vier ervaringsdeskundigen. Zij denken èn doen mee in elke stap van het onderzoek. Dus: welke vraag moet dit onderzoek beantwoorden, hoe zetten we het onderzoek op? En ook aan de uitvoering van het onderzoek deden de betrokken ervaringsdeskundigen mee. Samen met een onderzoeker hielden zij interviews met cliënten. 

Ieder bracht zijn expertise in; de onderzoeker haar kennis van onderzoek doen, de ervaringsdeskundigen hun ervaringskennis van het onderwerp en hoe je in contact komt met de doelgroep. In de interviews ontstond herkenning tussen de ervaringsdeskundigen en de geïnterviewden. Hierdoor waren de interviews intensief en leverden hele rijke informatie op. Daarmee was het een emotioneel, leerzaam en krachtig traject. 

Aansluiten bij de doelgroep

Het is niet altijd mogelijk en nodig om de doelgroep zo intensief te betrekken bij onderzoek. Ook andere, minder intensieve vormen van samenwerking met de doelgroep kunnen succesvol zijn. Verschillende onderzoekers uit het Kennisnetwerk Jeugd Haaglanden brachten voorbeelden hiervan naar voren. Onze lessen schreven we op in een factsheet. 

De grootste les die we leerden was dat je voor succesvolle cliëntparticipatie moet beginnen vanuit het perspectief van de doelgroep. Steeds opnieuw kijk je hoe je daar het beste bij kunt aansluiten. Dat vergt veel dialoog met cliënten en veel creativiteit van de onderzoekers om het cliëntperspectief echt tot zijn recht te laten komen. Daarbij helpt het als bestuurders en managers het belang van cliëntparticipatie actief uitdragen, zodat dit tot alle lagen van de organisatie doordringt. Cliëntparticipatie in het DNA dus!